काठमाडौँ । नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणको हवाई सुरक्षा प्रतिवेदनअनुसार ४५ वर्षको अवधिमा हेलिकप्टर दुर्घटनामा ९७ जनाले ज्यान गुमाएका छन् । बुधबार नुवाकोटको शिवपुरीमा भएको एयर डाइनेस्टीको हेलिकप्टर दुर्घटनासहित ४५ वर्षको अवधिमा ४० वटा दुर्घटना हुँदा ९७ जनाले अकालमा ज्यान गुमाएका हुन् । ज्यान गुमाउनेमा बहावलवालामन्त्री समेत छन् ।
२०७५ फागुनमा ताप्लेजुङको पाथीभरामा भएको एयर डाइनेस्टीको हेलिकप्टर दुर्घटनामा तत्कालीन पर्यटनमन्त्री रवीन्द्र अधिकारीसहित ७ जनाको मृत्यु भएको थियो । पाथीभराको दर्शन गरेर फर्किने क्रममा उक्त हेलिकप्टर दुर्घटनामा परेको थियो । यस्तै सन् २००६ मा ताप्लेजुङको घुन्सामा भएको एमआई–१७ हेलिकप्टर दुर्घटनामा २४ जनाको मृत्यु भएको थियो । हेलिकप्टर दुर्घटनामा भएको सो मानवीय क्षति नेपाली हवाई इतिहासकै सबैभन्दा ठुलो हो ।
वन्यजन्तु संरक्षणसम्बन्धी कार्यक्रममा सहभागिताका जाँदा भएको उक्त दुर्घटनामा तत्कालीन बन तथा भू संरक्षण राज्यमन्त्री गोपाल राई सहितको सबै टोलीको निधन भएको थियो ।
नेपालमा भएका धेरैजसो हेलिकप्टर दुर्घटनाको कारण प्रतिकूल मौसम र चालकको कमजोरी प्रमुख देखिने गरेका छन् । हवाई दुर्घटनापछि गठन हुने गरेका छानबिन समितिले आफ्नो प्रतिवेदनमा यही कुरालाई बढी औँल्याइने गरेको देखिएको हो । यस्तै उपकरणको मर्मत सम्भारमा हुने कमजोरी लगायतलाई पनि दुर्घटनाको कारकका रुपमा औँल्याइने गरेको पाइन्छ ।
रवीन्द्र अधिकारी सवार हेलिकप्टर दुर्घटनाको छानबिनका लागि गठित आयोगले पाइलट अति उत्साहित भएका कारण दुर्घटना भएको हुनसक्ने औँल्याएको थियो ।
‘प्रतिकूल मौसमबीच पाथिभराको हेलिप्याडबाट उडान गर्नासाथ पाइलट अति उत्साहित अवस्थाबाट प्रभावित भएको हुनसक्ने देखिन्छ,’ प्रतिवेदनमा भनिएको थियो, ‘त्यसपछि उनले तुरुन्तै जोडसँग आएको हावाको झोक्का र हिमपातले उनलाई मौसमको प्राविधिक जानकारीका आधारमा मात्र उडान गर्नुपर्ने अवस्थामा पुर्याउँछ । त्यहाँको अवस्थागत जानकारी र हेलिकप्टरको नियन्त्रण उनले गुमाउँछन् र अन्ततः जमिनमा बजारिन्छ ।’
दुर्घटनाको रफ्तार बढिरहँदा सरोकारवाला निकायले सुरक्षा सम्बन्धी मापदण्डलाई कडाइका साथ पालना नगराएको आरोप समेत लाग्दै आएको छ ।
दुर्घटनाकै इतिहास हेर्ने हो भने पहिलो हेलिकप्टर दुर्घटना सन् १९८९ मा लाङटाङमा भएको प्राधिकरणको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । प्राधिकरणको ‘हवाई सुरक्षा प्रतिवेदन–२०२३’ अनुसार विशिष्ट व्यक्तिहरू लिएर गएको उक्त हेलिकप्टर दुर्घटनामा ६ जनाको ज्यान गएको थियो। सोही दुर्घटना नै नेपाली हेलिकप्टर दुर्घटनाको पहिलो घटना रेकर्ड हुन पुग्यो ।
त्यसको १४ वर्षपछि लाङटाङमै अर्को हेलिकप्टर दुर्घटना भयो । तर, सो दुर्घटनामा मानवीय क्षति भएन भने १९९७ मा कर्णाली एयरको हेलिकप्टर दुर्घटना हुँदा १ जनाले ज्यान गुमाएको प्राधिकरणको रिपोर्टमा उल्लेख छ ।
यसैगरी सन् १९९८ मा ३ जना, २००१ मा ४ जना, २००२ मा १३ जना, २००३ मा २ जना, २००५ मा ३ जना, २०१० मा २ जना, २०१३ मा १ जनाको हेलिकप्टर दुर्घटनामा मृत्यु भएको छ ।
यसैगरी २०१४ मा १ जना, २०१५ मा ४ जना, २०१६ मा ७ जना, २०१८ मा १ जना, २०१८ मै ६ जना, २०१९ मा ७ जना, २०२३ मा १ जना र सोही वर्ष भएको अर्को दुर्घटनामा ६ जनाका साथै बुधबारको घटनासमेत गरी ९४ जनाले ज्यान गुमाएका छन् ।
४५ वर्षको अवधिमा डेढ दर्जन हाराहारीमा भएका हेलिकप्टर दुर्घटनामा भने कुनै मानवीय क्षति भने भएन । तथ्याङ्क हेर्दा सन् २००० पछि हेलिकप्टर दुर्घटना बढ्दै गएको देखिन्छ । सन् २००० यतामात्रै ३० वटा हेलिकप्टर दुर्घटना भएका छन् । २००६ मा २४ जनाको मृत्यु भएको घुन्सा दुर्घटना पनि यसमा समावेश छ ।
एयर डाइनेस्टीकै ४ वटा हेलिकप्टर दुर्घटना
प्राधिकरणका अनुसार हालसम्म एयर डाइनेस्टीकै ४ वटा हेलिकप्टर दुर्घटना भएका छन् । सन् २००५ मा रामेछापमा भएको दुर्घटनामा ३ जनाले ज्यान गुमाएका थिए । त्यसको एक वर्षपछि अर्थात २००६ मा धौलागिरी बेसक्याम्पमा अर्को दुर्घटना हुन पुग्यो । यद्यपि सो दुर्घटनामा मानवीय क्षति भने भएन ।
यस्तै तेस्रो दुर्घटना तत्कालीन पर्यटनमन्त्री रवीन्द्र अधिकारीलगायत सवार हेलिकप्टर दुर्घटना भएको थियो । सन् २०१९ मा भएको उक्त दुर्घटनामा ७ जनाले ज्यान गुमाउँदा बुधवार नुवाकोटमा भएको सोही एयरको हेलिकप्टर दुर्घटनामा ५ जनाले ज्यान गुमाए ।
